Mustafa Armağan’ın ‘Talat Paşa Masondu’ Kelamlarına Reaksiyon
Talat Paşa’nın masonlukla ilişkilendirilmesine dair tezler, Osmanlı’nın son devrinde siyasi yapıların Avrupa merkezli bilinmeyen cemiyetlerle kurduğu pragmatik alakalar üzerinden tekrar bedellendiriliyor. Armağan’ın “ilk büyük üstat” nitelemesine karşı çıkan uzmanlar, Talat’ın masonluğu ideolojik bağlılıktan çok stratejik bir taban olarak gördüğünü; ulusal menfaatler doğrultusunda bu yapıyı süreksiz olarak kullandığını savunuyor. Tartışma, İttihat ve Terakki takımlarının devlet aklıyla yaptığı atakların günümüzde nasıl okunması gerektiği sorusunu da yine gündeme getiriyor.
Mustafa Arman bugün toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda şöyle dedi: “Talat Paşa Türk Masonlugunun birinci büyük Üstadıdır.”
“Masonluk, devrin kaidelerinde bir araçtı”
İddialara karşılık olarak yapılan değerlendirmelerde, Sultan II. Abdülhamid devrinde mason localarına verilen imtiyazların, İttihat ve Terakki takımlarının bu yapıları istihbarat gayeli kullandığını ortaya koyduğu belirtildi. Mustafa Armağan’a yönelik yansılarda şu görüşlere yer verildi:
“Mason locaları Avrupa’nın baskıları sonucu Sultan Abdülhamid’in verdiği imtiyazla aranamıyordu. Dergileri serbestçe basılıyor ve dağıtılıyordu. İttihatçıların masonlukla ilgisi bundan daha öte değildir. Mason locaları, toplantıların hafiyelerden uzak yapılabileceği tek bölgelerdi.
Ayrıyeten bu yeni yabancı teşekkülü de denetim edebilmek için Talat bey mason olup kendine de büyük üstat dedirtti. Masonluk ittihatçılar için bir devir Avrupalıların planlarını da içerden takip ettikleri bir araçtı. Gerçekten Türk devleti ebediyen mason teşekkülleri sadık şahısların denetiminde tutarak açık bırakmıştır.
Bir İttihatçı için İttihat Terakki den daha üst daha kıymetli daha onurlu bir teşekkül ve mertebe yoktu.”
“Talat Paşa’nın tutumu 24 Nisan’da netleşti”
İttihat ve Terakki üzerine çalışmalarıyla tanınan muharrir İsmail Küçükkılınç ise Talat Paşa’nın masonluğu araçsallaştırdığını şu sözlerle savundu:
“Talat Paşa, yabancı tesirden kurtulmak için Türk Masonluğu tesis etmeye çalıştı. Lakin asıl inancı ve sadakati İttihat ve Terakki’yeydi. 24 Nisan 1915’teki Tehcir Operasyonu’nda, komitacı ve ayrılıkçı Ermeni masonlara dahi acımadı. Bu da gösteriyor ki masonluk onun için vatan menfaati doğrultusunda kullanılan bir enstrümandı.”
Küçükkılınç ayrıyeten, 24 Nisan 1915’teki Tehcir Operasyonu’nu yürüten güvenlik ünitelerinden biri olan Reşat Mimaroğlu’nun da bir mason olduğunu fakat bu durumun uygulamaları etkilemediğini belirterek, “Talat, sadakati devlete olmayan kimseyi ayırt etmeden bertaraf etti” dedi.
Tarih tartışmaları yeni bir boyuta taşındı
Mustafa Armağan’ın açıklamasıyla alevlenen tartışmalar, Talat Paşa’nın siyasi kimliğinin yanında devrin güç istikrarları içinde masonluk üzere yapıların nasıl kullanıldığını da gündeme taşıdı. Tarihçiler, bu tıp yapıların periyodun istihbarat ve diplomasi araçları ortasında yer aldığını, fakat sonuncu maksadın her vakit İttihat ve Terakki çizgisi olduğunu vurguluyor.
